Konsumimi në sasi të mëdha i ushqimeve shumë të përpunuara (UPF) rrit ndjeshëm rrezikun e vdekjes së parakohshme, sipas një studimi ndërkombëtar që ka rindezur thirrjet për marrjen e masave më të rrepta kundër këtyre produkteve.
Çdo rritje me 10% e konsumit të UPF-ve – si buka industriale, ëmbëlsirat dhe ushqimet e gatshme – shoqërohet me një rritje prej 3% të rrezikut për të vdekur para moshës 75 vjeç, sipas kërkimeve të kryera në disa vende, përfshirë SHBA-në dhe Anglinë.
Studimi, i botuar në American Journal of Preventive Medicine, tregon se ushqimet shumë të përpunuara janë aq të dëmshme për shëndetin, sa ndikojnë deri në një në shtatë vdekje të parakohshme në disa shtete. Në SHBA, UPF-të lidhen me 124,107 vdekje të parakohshme çdo vit, ndërsa në Angli me rreth 17,781 vdekje në vit, sipas një analize të të dhënave dietike dhe të vdekshmërisë në tetë vende.
Eduardo Augusto Fernandes Nilson, studiuesi kryesor nga Fondacioni Oswaldo Cruz në Brazil, shpjegoi se dëmi nuk shkaktohet vetëm nga përmbajtja e lartë e yndyrnave, kripës dhe sheqerit në këto ushqime, por edhe nga aditivët industrialë si ëmbëlsuesit, aromatizuesit dhe ngjyruesit artificialë që përdoren gjatë përpunimit.
Autorët e studimit zbuluan një marrëdhënie të drejtpërdrejtë midis konsumit të UPF-ve dhe vdekshmërisë nga të gjitha shkaqet. Analiza e të dhënave nga SHBA, Britania, Australia, Brazili, Kanadaja, Kolumbia, Kili dhe Meksika tregoi se sa më i lartë të jetë përqindja e energjisë që vjen nga ushqimet shumë të përpunuara, aq më i madh është rreziku i vdekjes së parakohshme.
Në Kolumbi, Brazil dhe Kili, respektivisht 4%, 5% dhe 6% e vdekjeve të parakohshme lidhen me konsumin e UPF-ve. Ndërsa në Kanada (10.9%), SHBA (13.7%) dhe Angli (13.8%) kjo përqindje është shumë më e lartë, duke qenë vendet më të prekura.
Në Angli, sipas një sondazhi të vitit 2018-19, 53.4% e totalit të energjisë ditore vjen nga UPF, ndërsa në SHBA kjo përqindje është edhe më e lartë, në 54.5%.
“Ne zbuluam se për çdo rritje prej 10% të pjesëmarrjes së UPF-ve në dietë, rreziku i vdekjes nga të gjitha shkaqet rritet me 3%”, deklaroi Nilson. Ai shtoi se efektet negative vijnë jo vetëm nga përbërësit ushqimorë të dëmshëm, por edhe nga vetë proceset industriale dhe aditivët e shumtë që ndryshojnë strukturën e ushqimit.
Autorët e studimit bënë thirrje për ndërhyrje të fuqishme nga qeveritë në mbarë botën, përfshirë rregullimin më të rreptë të reklamave për ushqimet e përpunuara, kufizimin e shitjes së tyre në shkolla dhe ambiente pune, si dhe vendosjen e taksave mbi produktet UPF për të frenuar konsumin.
Këto gjetje shtojnë provat që lidhin konsumin e UPF-ve me rrezikun e shtuar për sëmundje specifike, si kanceri dhe sëmundjet e zemrës, si dhe me rrezikun më të lartë të vdekjes së parakohshme. Megjithatë, studimi vëren një lidhje (asociacion) dhe jo një shkakësi të drejtpërdrejtë.
Një studim tjetër nga SHBA, i publikuar vitin e kaluar në BMJ, tregoi se konsumatorët më të mëdhenj të UPF-ve kishin një rritje prej 4% të rrezikut të vdekjes së përgjithshme dhe 9% më shumë shanse për të vdekur nga shkaqe të tjera përveç kancerit apo sëmundjeve të zemrës, me produktet si mishi i përpunuar, sheqeri dhe drithërat e mëngjesit industrialë si më të rrezikshmit.
Një zëdhënës i Departamentit të Shëndetësisë në Britani deklaroi: “Ne kemi ndërmarrë tashmë hapa për të ndaluar reklamat e ushqimeve të dëmshme për fëmijët në TV dhe online, si dhe kemi fuqizuar autoritetet lokale për të bllokuar hapjen e fast-foodeve pranë shkollave. Po ashtu, kemi porositur kërkime për të forcuar evidencën mbi ndikimin e UPF-ve në shëndet. Me Planin tonë për Ndryshim, synojmë të kalojmë nga trajtimi i sëmundjeve te parandalimi, duke reduktuar barrën e obezitetit mbi shërbimet publike dhe sistemin shëndetësor.”