Ði?u này dã làm d?y lên n?i lo ng?i các qu?c gia ? châu Á, noi mà các b?nh do mu?i gây ra nhu s?t xu?t huy?t r?t ph? bi?n, có th? ph?i d?i m?t v?i “gánh n?ng kép” vào th?i di?m h? th?ng y t? dang b? kéo cang b?i d?i d?ch COVID-19.
Theo báo Buu di?n Hoa Nam Bu?i sáng (SCMP), các nhà khoa h?c Brazil dã phân tích m?u máu c?a 1.285 ngu?i sinh s?ng t?i th? tr?n nh? Mâncio Lima ? vùng Amazon (Brazil) t? nam 2018 d?n nam 2020. K?t qu? du?c dang trên t?p chí Clinical Infectious Diseases (b?nh truy?n nhi?m lâm sàng) c?a Ð?i h?c Oxford, cho th?y b?nh nhân nhi?m virus SARS-CoV-2 tru?c dó dã t?ng m?c s?t xu?t huy?t có nguy co bi?u hi?n các tri?u ch?ng COVID-19 cao g?p dôi. Bên c?nh dó, nh?ng b?nh nhân COVID-19 dã m?c s?t xu?t huy?t cung có các bi?u hi?n tri?u ch?ng nghiêm tr?ng hon.
Tuy nhiên, tru?ng nhóm nghiên c?u, Ti?n si Marcelo Urbano Ferreira kh?ng d?nh nhóm c?a ông v?n chua phát hi?n có b?t k? m?i liên h? nào gi?a vi?c dã t?ng m?c s?t xu?t huy?t tru?c dây v?i nguy co lây nhi?m virus SARS-CoV-2 trong làn sóng d?ch b?nh d?u tiên t?i Brazil.
Nghiên c?u k?t lu?n d?ch s?t xu?t huy?t và COVID-19 có th? t?o thêm gánh n?ng b?nh t?t cho các c?ng d?ng dân cu sinh s?ng t?i vùng nhi?t d?i và c?n nhi?t d?i toàn c?u.
Ti?n si Tikki Pangestu – chuyên gia b?nh truy?n nhi?m t?i Ð?i h?c Qu?c gia Singapore (NUS) – cho bi?t m?c dù ông không th?y b?ng ch?ng nào v? m?i liên h? gi?a b?nh s?t xu?t huy?t và các tri?u ch?ng COVID-19 nhu nh?ng gì du?c k?t lu?n trong nghiên c?u c?a Brazil, song các k?t qu? nghiên c?u này v?n có giá tr? nh?t d?nh n?u nhu du?c ch?ng minh thêm ? các qu?c gia khác ch? không ch? Brazil.
“Các qu?c gia châu Á có th? th?c hi?n nh?ng nghiên c?u tuong t? d? xem m?i liên h? này có t?n t?i ? châu Á hay không”, Ti?n si Pangestu nói.
b?nh s?t xu?t huy?t là b?nh ph? bi?n t?i các qu?c gia nhi?t d?i và lây lan do mu?i sinh s?n ? các vung nu?c d?ng. Quá trình dô th? hóa nhanh chóng ? các khu v?c châu Á và châu M? Latinh, cùng v?i h? th?ng co s? h? t?ng x? lý ch?t th?i và thoát nu?c kém, dã làm cho t?c d? lây lan c?a b?nh tr? nên t?i t? hon. U?c tính có d?n 390 tri?u ca nhi?m virus s?t xu?t huy?t hàng nam.
Theo T? ch?c Y t? Th? gi?i (WHO), kho?ng 129 qu?c gia ph?i d?i m?t v?i nguy co lây nhi?m s?t xu?t huy?t, trong dó Ðông Nam Á chi?m hon m?t n?a s? ca toàn c?u, d?c bi?t là Malaysia, Philippines và Vi?t Nam.
D? li?u th?ng kê c?a WHO cho th?y nam 2019, Ðông Nam Á dã ghi nh?n d?t bùng phát s?t xu?t huy?t t?i t? nh?t t? tru?c d?n này v?i 658.301 tru?ng h?p. Trong s? này, Philippines ghi nh?n 359.605 tru?ng h?p, Malaysia ghi nh?n 106.660 tru?ng h?p và t?i Vi?t Nam là 108.927 tru?ng h?p.
D? li?u nam 2020 v?n dang du?c t?ng h?p. Tính d?n tháng 10/2020, Philippines có 69.185 ca m?c s?t xu?t huy?t, Malaysia có 80.590 câ và Vi?t Nam có 70.585 ca.
Em bé choi trong màn ch?p ngan mu?i d?t t?i Manila. ?nh: AFP
Scott O’Neill, ngu?i sáng l?p kiêm giám d?c Chuong trình Mu?i Th? gi?i - m?t sáng ki?n phi l?i nhu?n toàn c?u, cho bi?t k?t qu? nghiên c?u c?a Brazil là “dáng quan tâm nhung hi?n t?i chua d? d? ám ch? b?t k? m?i quan h? nhân qu? nào gi?a b?nh s?t xu?t huy?t và COVID-19”.
Ông Scott nói: “Nguyên nhân sinh h?c ho?c co h?c thì v?n chua có d? b?ng ch?ng. Tình tr?ng nghèo dói có th? làm tang kh? nang phoi nhi?m v?i c? b?nh s?t xu?t huy?t và COVID-19. Bên c?nh dó, nguy co lây nhi?m virus s?t xu?t huy?t thu?ng x?y ra trong m?t khu v?c nh? nhu nhà ? hay khu dân cu. V?i các l?nh phong t?a hi?n gi? d? ngan virus SARS-CoV-2 lây lan, các ca b?nh s?t xu?t huy?t có th? xu?t hi?n nhi?u hon”, ông Scott ch? ra.
Ti?n si Raman Velayudhan, nhà khoa h?c t?i Co quan Ki?m soát b?nh nhi?t d?i c?a WHO, cho bi?t nh?ng ngu?i m?c s?t xu?t huy?t ho?c COVID-19 d?u có các tri?u ch?ng gi?ng nhau, bao g?m s?t, dau d?u và dau co. Tình tr?ng này có th? làm ph?c t?p thêm quá trình ch?n doán và x? lý ca b?nh.
Ti?n si Raman khuy?n khích các nu?c ASEAN n? l?c g?p dôi gi?m s? lu?ng mu?i sinh s?n tru?c mùa mua, thu?ng b?t d?u vào tháng 6 và k?t thúc vào kho?ng tháng 10 hàng nam.
Bên c?nh dó, Ti?n si Pangestu ? NUS cung cho r?ng các qu?c gia nên t?p trung tiêm vaccine ng?a s?t xu?t huy?t d? ngan ch?n “các cu?c kh?ng ho?ng trong tuong lai n?u nhu h? th?c s? ph?i d?i m?t v?i hai b?nh d?ch cùng m?t lúc”.
Tuy nhiên, chuong trình tiêm phòng s?t xu?t huy?t t?i châu Á cho d?n nay v?n chua ph? bi?n. Th?m chí, ngu?i dân Philippines còn lo s? tiêm vaccine phòng s?t xu?t huy?t trong nhi?u nam qua do s? vi?c liên quan d?n vaccine Dengvaxia do Pháp s?n xu?t
Vào gi?a nam 2016, Philippines dã tri?n khai chuong trình tiêm phòng b?nh s?t xu?t huy?t t?i các tru?ng h?c công l?p hu?ng t?i d?i tu?ng là kho?ng 1 tri?u tr? em 9 tu?i.
Kho?ng hai nam sau dó, nhà s?n xu?t Sanofi Pasteur c?a Dengvaxia ti?t l? vaccine này có th? khi?n nh?ng ngu?i du?c tiêm ch?ng có nguy co m?c s?t xu?t huy?t n?ng hon và nh?p vi?n cao hon so v?i nh?ng ngu?i chua du?c tiêm. T?i th?i di?m này, dã có trên 800.000 tr? em du?c tiêm vaccine Dengvaxia.
V? vi?c dã khi?n công chúng ho?ng lo?n và d?n dánh m?t ni?m tin vào vi?c tiêm phòng b?nh s?t xu?t huy?t. Cho d?n nay, chua d?n 4% trong t?ng s? dân 108 tri?u c?a Philippines nh?n du?c mui tiêm vaccine Dengvaxia.
Trong khi dó, t?i Indonesia, Ti?n si Harapan Harapan - m?t chuyên gia v? b?nh truy?n nhi?m t?i khoa y Ð?i h?c Syiah Kuala - cho bi?t tính d?n th?i di?m hi?n t?i, qu?c gia này chua tri?n khai b?t k? n? l?c nào trên quy mô qu?c gia v? vi?c tiêm ng?a b?nh s?t xu?t huy?t.
Các l?a ch?n vaccine hi?n có bao g?m vaccine Takeda c?a Nh?t B?n v?n dang trong giai do?n th? nghi?m lâm sàng. Chính ph? Indonesia s? cân nh?c lo?i vaccine này tru?c khi dua chúng vào danh sách khuy?n ngh? thu?c qu?c gia.
“? Indonesia, không b?t bu?c ph?i tiêm vaccine phòng b?nh s?t xu?t huy?t, cung nhu chính ph? có r?t ít chuong trình tr? c?p cho nh?ng lo?i vaccine này. tiêm vaccine ng?a COVID-19 hi?n cung không ph?i là b?t bu?c, song các c?p chính quy?n v?n khuy?n khích công nhân viên ch?c di tiêm”, Ti?n si Harapan chia s?.