Có rất ít nơi trên trái đất bị cô lập như Trindade, một hòn đảo núi lửa ngoài ở khơi bờ biển Brazil mà phải đi thuyền 3-4 ngày mới có thể tiếp cận. Vì vậy, nhà địa chất học Fernanda Avelar Santos - giáo sư tại Đại học Liên bang Parana ở miền Nam Brazil - đã giật mình khi nhận ra một dấu hiệu đáng lo ngại về tác động của con người, đó là những tảng đá được hình thành từ rác thải nhựa trôi nổi trong đại dương.
Santos lần đầu tiên tìm thấy đá nhựa vào năm 2019, khi cô đến đảo để nghiên cứu luận án tiến sĩ về một chủ đề hoàn toàn khác: Sạt lở đất và xói mòn. Trong lúc làm việc gần một khu bảo tồn thiên nhiên có tên là Bãi biển Rùa, nơi sinh sản lớn nhất thế giới của loài đồi mồi dứa có nguy cơ tuyệt chủng, Santos bắt gặp một tảng đá lớn màu xanh lục trông rất kỳ lạ.
Sau đó, cô mang một số mẫu vật về phòng thí nghiệm để phân tích và xác định chúng là một dạng hình thành địa chất mới, hợp nhất từ các vật liệu mà con người sử dụng: Rác thải nhựa.
Phát hiện này khiến nhà nghiên cứu Santos băn khoăn và buồn bã. Cô mô tả Trindade giống như thiên đường, là một hòn đảo nhiệt đới xinh đẹp và sự cô lập của nó đã trở thành nơi ẩn náu cho đủ loài chim biển, các loài cá đặc hữu, cua gần như tuyệt chủng và đồi mồi dứa.
Sự hiện diện duy nhất của con người trên hòn đảo ở Nam Đại Tây Dương này là một căn cứ quân sự nhỏ của Brazil và một trung tâm nghiên cứu khoa học. “Vì vậy, thật đáng buồn khi tìm thấy những thứ như thế này trên một trong những bãi biển quan trọng nhất về mặt sinh thái”, Santos nói.
Santos trở lại đảo Trindade vào cuối năm 2022 để thu thập thêm mẫu vật và tìm hiểu sâu hơn về hiện tượng đáng quan ngại này. Nhà nghiên cứu Santos lo sợ rằng khi đá nhựa bị xói mòn, vi nhựa sẽ rò rỉ vào môi trường và làm ô nhiễm thêm chuỗi thức ăn của hòn đảo.
Trong bài đăng trên Tạp chí Marine Pollution Bulletin, Santos cùng các cộng sự đã phân loại loại đá nhựa thành nhiều loại: Prestiglomerate (tương tự đá trầm tích), pyroplastic (tương tự đá vụn) và đá dẻo (tương tự đá núi lửa hình thành từ dung nham).
“Ô nhiễm biển đang làm thay đổi mô hình của các khái niệm về sự hình thành trầm tích và đá” - nhóm nghiên cứu viết trong báo cáo - “Sự can thiệp của con người hiện nay phổ biến đến mức chúng ta phải đặt câu hỏi điều gì mới thực sự là tự nhiên”.
Thành phần chính trong những tảng đá mà Santos phát hiện là tàn tích từ lưới đánh cá. Tuy nhiên, các dòng hải lưu cũng cuốn theo rất nhiều chai lọ, rác thải sinh hoạt và các loại nhựa khác từ khắp nơi trên thế giới đến hòn đảo hoang sơ này.
“Trindade là nơi nguyên sơ nhất mà tôi biết. Việc nhìn thấy mức độ dễ bị tổn thương của hòn đảo cho thấy vấn đề ô nhiễm đại dương do rác thải nhựa phổ biến trên toàn thế giới nghiêm trọng như thế nào” - nhà nghiên cứu nhấn mạnh.